Wojsławice Войславичі וואיסלאוויץ

W XIX wieku, wraz z rozwojem sieci kolejowej, stare szlaki handlowe przestały mieć znaczenie. Właściciele miasteczka musieli szukać nowych impulsów do rozwoju – powstały: browar, gorzelnia, octownia, fabryka sukna, fabryka maszyn i narzędzi rolniczych.
W 1819 roku w Wojsławicach działało pięć cechów rzemieślniczych – tkacki, garncarski, krawiecki, szewski i kuśnierski. Życie toczyło się spokojnie, choć miasteczka nie ominęły powstańcze działania wojenne, epidemie i pożary.

W latach 60. XIX wieku w Królestwie Kongresowym zniesiono wiele tradycyjnych ograniczeń prawnych – zniesiono pańszczyznę (1861), Żydom zezwolono na posiadanie ziemi i zrównano w prawach z chrześcijanami (1862), uwłaszczono chłopów (1864), nastąpiła likwidacja stosunków dominialnych w miastach (1866).

W 1869 Wojsławice, razem z szeregiem innych polskich miasteczek, straciły prawa miejskie i zostały prawnie zdegradowane do statusu osady, ciągle jednak pozostając lokalnym ośrodkiem administracyjno-ekonomicznym. Z dużym oporem społecznym spotkała się likwidacja kościoła unickiego i przymusowe przyłączenie unitów do cerkwi prawosławnej w 1875 roku.

Mieszkańcy starali się organizować lokalne instytucje. W 1905 roku powstała spółdzielcza kasa oszczędnościowa, straż pożarna i koło Polskiej Macierzy Szkolnej. Podczas rewolucji w 1905 roku zastrajkowały wszystkie folwarki w dobrach Poletyłów. Strajkujący fornale domagali się lepszej płacy, przywrócenia języka polskiego jako urzędowego oraz wolności religijnej dla wiernych kościoła unickiego. Strajk został brutalnie spacyfikowany przez władze carskie.

Wybuch I wojny światowej doświadczył Wojsławice bardzo boleśnie. W lipcu 1915 roku po przechodzącym froncie pozostały zgliszcza i cmentarze wojenne łączące żołnierzy różnych wyznań i narodowości.

Wystawa stała w Izbie Tradycji Ziemi Wojsławickiej opowiada o wielokulturowej historii miasteczka.